Таатта Саарына Мэхээлэ Чааскын

2022 сыл, сэтинньи 11 күнүгэр Таатта Саарына, улахан эмчит, Уолбабыт нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо Михаил Фомич Чашкин үбүлүөйдээх 75 сааһын бэлиэтиир. салгыы бэйэтэ суруйбут автобиографиятын кытта билсиҥ.

Автобиография
Мин, Чашкин Михаил Фомич, 1947 сыл сэтинньи 11 күнүгэр Алексеевскай оройуоҥҥа Ытык-Күөлгэ күн сирин көрбүтүм.
Аҕам, Фома Петрович Чашкин норуот эмчитэ этэ, ийэм Мария Дмитриевна Тистяхова, колхозка доярканан үлэлээбитэ.
Мин 7 саастаахпар Уолба аҕыс кылаастаах оскуолатыгар нулевой кылааска үөрэнэ киирбитим. Уолбаҕа дьиэбит суох буолан, Хомустаахтан сылдьан үөрэммитим. Аҕабыт эмтиирин бобор буоланнар, нэһилиэнньэттэн тэйиччи дьоннор өтөхтөрүгэр олорбуппут. Кыһыҥҥы тымныыга мөлтөх таҥастаах оҕоҕо онтон сылдьан үөрэнэр ыарахан буолара. Ол иһин бэһис кылаастан үөрэнэрбин батан кэбиһэн, дьиэбэр олорбутум. Сүгүн олоппотохторо үлэһит илиилэрэ тиийбэт буолан колхозка илии-атах үлэтигэр үлэлэппиттэрэ, ханна аһаҕас сиргэ бүө гыммыттара.
Кэлин, кэргэннэнэн баран колхозка наар тракторыһынан үлэлээбитим. Кыһынын от-мас, муус тиэйиитигэр сылдьыбытым. Сайынын биригээдэҕэ окко сылдьыбытым. Оччотооҕуга бэс ыйын саҕаланыытыттан күһүн хаар түһүөр диэри үксүн антах ходуһаҕа хоно сылдьан оттуурбут.
55 сааспар пенсияҕа тахсыбытым. Тэһийбэккэ салгыы аҕыйах сыл үлэлээбитим. Үлэм уопсай стаһа 40 сыл буолбута. Стажпынан тыа хаһаайыстыбатын ветерана оҥорбуттара. Үлэм быыһыгар дьону сахалыы эмтиир этим. Билигин ыарытыйар буолан улаханнык дьарыктаммаппын. Быһа гымматах билэр эрэ дьоммун эмтиибин.
4 оҕолоохпун, кэргэннээхпин, сиэннэрдээхпин. Оҕолорум улахаттар, үлэлээхтэр, ыаллар.
Бииргэ төрөөбүттэр иккиэ этибит. Быраатым, Фома эмискэ 62 сааһыгар күн сириттэн барбыта.

Автобиографиябын биэрдим М.Ф.Чашкин
07.12.2021 сыл Уолба

эҕэрдэ видео-роликпытын бу сигэнэн киирэн көрөргүтүгэр ыҥырабыт:

2020 сыллаахха «Саха» көрдөрөр-иһитиннэрэр хампаанньа «Аал Луук мас» устуудьуйата таһаарбыт «Куома Чааскын суолунан» биэриини бу сигэнэн киирэн сэргээн көрүҥ:

Удьуор эмчит Куома, Мэхээлэ Чааскыннарга аналлаах таһаарыылартан таҥыллыбыт рекомендательнай список.

Аатырбыт норуот эмчитэ
Фома Петрович Чашкин

Кинигэлэр

Айылҕаттан айдарыылааҕа / [хомуйан оҥордо П. Х. Андросов ; редактор С. Р. Данилов]. – Ытык Күөл : [и. с.], 1993. – 46 с. – (Улусная тип.).
Куома Чааскын / хомуйан оҥордулар: Е. Д. Андросов, Т. И. Андросова, В. Н. Луковцев, В. И. Бочонина. – Дьокуускай : Бичик, 2009. – 160 с. : ил.
Рец.: Бочонина, В. Күн санаалаах Айыы эмчитэ : [кинигэ биһирэмэ] / В. Бочонина // Орто дойду. – 2011. – Ахсынньы 22 к. – С. 6 ; 2012. – Тохсунньу 19 к. – С. 5.
Дарбасов, В. Р. Айыылартан айдарыылаах Куома Чааскын : сэһэн / Дабаччыма. – Дьокуускай : Бичик, 2018. – 256 с. : ил.
Рец.: Нелунов, И. Дьылҕа ыйыытынан / И. Нелунов // Туймаада. – 2018. – От ыйын 26 к. – С. 14 ; Посельская, А. К. Куома Чааскын туһунан кинигэ биһирэннэ / А. Посельская // Таатта. – 2018. – Сэтинньи ыйын 8 к. ; Винокуров, Е. Г. «Айыылартан айдарыылаах Куома Чааскын» / Е. Винокуров // Кыым. – 2018. – Сэтинньи 29 к. – С. 34 ; Винокуров, Е. Г. Итэҕэллэри үрдүктүк тутара / Е. Винокуров // Таатта. – 2018. – Сэтинньи 22 к. ; Забота-Арчы. – 2018. – Ахсынньы 13 к. – С. 13.
***
Андросов, Е. Д. Таатта сүдү отоһута – Куома Чааскын // Таатта отоһуттара / Е. Д. Андросов. – Дьокуускай, 1993. – С. 87-148.
Луковцев, В. Н. Айыы санаалаах сүдү кырдьаҕас // Норуот кыаҕа – көмүөл күүһэ : уус-уран уочаркалар, интервьюлар, ахтыылар, публицистика / Валерий Луковцев-Дьурустаан. – Дьокуускай, 2014. – С. 37-46.
Андросов, Е. Д. Киэҥник биллибит Куома Чааскын // Андросов Егор Дмитриевич. Сир түннүгэ : ыстатыйалар / Егор Андросов ; хомуйан оҥордо А. К. Посельская. – Ытык Күөл, 2019. – 1 чааһа. – С. 170-172.

Ыстатыйалар

Матаахаба, М. Куома Чааскын – мин таҥарам : [кэпсээн] / М. Матаахаба // Чолбон. – 2009. – № 12. – С. 74-82.
***
Варламов, Е. Куома туһунан / Е. Варламов // Таатта. – 1991. – Олунньу 24 к.
Попова, А. Тууйуллубут талаан / А. Попова // Кыым. – 1992. – Ыам ыйын 8 к. –С. 6.
Бурнашов, К. Сирэй көрсүбүт дьоллохпун / К. Бурнашов // Эдэр саас. – 1998. – Кулун тутар 25 к. – С. 7.
Бурнашов, К. Үйэтитэргэ санаммыта сөптөөх / К. Бурнашов // Саха сирэ. – 1999. – Атырдьах ыйын 21 к. – С. 3.
Васильева, Н. Куома Чааскын / Н. Васильева // Кыым. – 2009. – От ыйын 9 к. – С. 30. Копырин, Н. З. Куома Чааскын дьиктилэрэ / Н. З. Копырин // Кыым. – 2009. – От ыйын 9 к. – С. 30.
Филатова, А. Куома Чааскыҥҥа эмтэнэн киһи буолбутум / А. Филатова // Таатта. – 2012. – Тохсунньу 27 к.
Дарбасов, П. Р. Айылҕаттан айдарыылааҕар итэҕэйэбин / П. Р. Дарбасов // Таатта. – 2012. – Бэс ыйын 1 к.
Степанов, В. Е. Куомалыын алтыһан ааспыт дьоллоохпун / В. Е. Степанов // Таатта. – 2012. – От ыйын 27 к.
Андросова, Т. Куома Чааскын / Т. Андросова // Кыым. – 2015. – Олунньу 12 к. – С. 40.
Макарова, К. Г. Аны дьон ахтыытыттан / К. Макарова // Кыым. – 2015. – Олунньу 12 к. – С. 40.
Максимова, М. С. Улуу эмчиккэ эмтэммит дьоллоохпун / М. Максимова // Кыым. – 2015. – Олунньу 12 к. – С. 40.
Неустроев, С. М. Хомуньуустар кытта эмтэнэллэрэ / С. Неустроев // Кыым. – 2015. – Олунньу 12 к. – С. 40.
Попов, А. Умнуллубат Улуу эмчит / А. Попов // Таатта. – 2018. – Тохсунньу ыйын 27 к.
Дарбасов, В. Р. Айыылартан айдарыылаах Куома Чааскын : [кинигэттэн быһа тардыы] / В. Р. Дарбасов // Саха сирэ. – 2019. – Алтынньы 3 к. – С. 45.

***
Неустроева, Е. С. Фома Чашкин – народный целитель / Е. Неустроева // Томпонский вестник. – 2012. – 17 января.
В с. Ытык-Кюель состоялась презентация книги, в которой приняла участие делегация из Томпонского района.

***
Аартыгы арыйааччылар : биобиблиографическай справочник / «Таатта» хаһыат редакцията» автономнай тэрилтэ, И. А. Аргунов аатынан Таатта улууһун киин библиотеката, «Таатта улууһа» муниципальнай оройуон архыыбын салаата ; кинигэ идеятын ааптара И. И. Бочонин ; бырайыак салайааччыта, сүрүн редактор А. К. Посельская ; хомуйан оҥордулар: Т. Д. Бочорукова [уо.д.а.] ; архыып матырыйаалларынан сыһыарыыны Л. П. Слепцова оҥордо ; Б. Ф. Неустроев-Мандар Уус ойуулара ; кинигэ таһын П. С. Доргуев оҥордо. – Ытык Күөл : «Таатта» хаһыат редакцията, 2012. – 222 с. : ил.
О нем, с. 38-40.

Норуот эмчитэ Михаил Фомич Чашкин

Охчут Талыман. Таатта саарына Куома Чааскын уола / Охчут Талыман // Таатта. – 2012. – Бэс ыйын 15 к.
Посельская, А. К. Эҕэрдэлиибит : [Михаил Фомич Чашкин 70 сааһын туолла] / А. К. Посельская // Таатта. – 2017. – Сэтинньи 14 к.
Чашкин, М. Ф. Эмчит, отоһут Мэхээлэ Чааскын / [айылҕаттан айдарыылаах Михаил Фомич Чашкинныын кэпсэтии // Саха сирэ. – 2018. – От ыйын 25 к. – С. 6-7.