… Ааҕаммын, айхаллыыр
Дьоллордоох тускуга
Уһуйан үөрэппит
Учуутал убайбар —

Эдэрдиир бэйэккэм
Эпчимнээх сүрэхтэн
Эрэйи чэпчэтэр
Эҕэрдэ ыытабын!
Амма Аччыгыйа

2022 сылга улахан учуутал, бастыҥ салайааччы, көхтөөх общественник, үлэҕэ-үөрэххэ сирдээччи, биһиги нэһилиэкпитигэр бэрт элбэх саҥа саҕалааһыннары оҥорсубут – Уолба Уолба буолуутугар олук уурсубут – Өлүөхүмэ чулуу уола — Семен Мефодьевич Кочкин төрөөбүтэ 135 сылын туолар. Бу бэлиэ түгэҥҥэ киниэхэ аналлаах ыстатыйаны “Үтүөҕэ, кэрэҕэ, ыраахха, үрдүккэ” диэн Уолба оскуолата тэриллибитэ 100 сылыгар анаан тахсыбыт кинигэттэн ыллыбыт.

Умнуллубат үтүө суолу хаалларбыт учуутал, дириэктэр
(С.М.Кочкин төрөөбүтэ 135 сылыгар)
1907 сыллаахха балаҕан ыйын 12 күнүгэр Дьөҥкүүдэй 1 отделениелаах училищета олохтоох баай Семен Аянитов балаҕаныгар арыллан улэлиэҕиттэн күн бүгүнүгэр дылы үтүмэн элбэх учуутал үлэлээн аастаҕа. Олортон биир ураты суолу-ииһи хаалларбыт, олоҕун бүтүннүүтүн, туох баар күүһүн-күдэҕин биир сиргэ – оскуолаҕа, ыччаты иитиигэ анаабыт,олохтоохтор уос номоҕо оҥостон кэпсиир киһилэрэЛенин орденын кавалера, Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала Семен Мефодьевич Кочкин буолар.
Хатыҥыр, кыра уҥуохтаах, сытыы-хотуу, нууччалыы былаан саҥарар, ону-маны көтүппэккэ сирийэн көрө сылдьар эдэр киһи Дьөҥкүүдэйгэ үлэлии кэлбитэ. Ол Иркутскайдааҕы учуутал семинариятын бүтэрбит Семен Кочкин этэ.
Оччолорго даҕаны айылҕатынан, сааһын куһун-хааһын, көтөрүн саҥатынан, төһө да атын өттүнэн чуумпутун, чуҥкугун иһин, эдэр киһини туохха эрэ угуйар, бэйэтигэр тардар курдуга, Дьөҥкүүдэй Уолбата барахсан.
«1913 сыллаахха балаҕан ыйын саҥатыгар от-мас хагдарыйан эрэр кэмэ этэ. Мин манна икки ыҥыыр атынан улуус быраабата Баайаҕанан эргийэн, Дьөҥкүүдэйгэ үктэммитим. Бу алаас иһигэр бэрт аҕыйах ыал баара, сүнньүнэн Слепцовтар, Баишевтар, Андросовтар, Рахлеевтар, Аянитовтар, Егоровтар олороллоро. Уопсайа, оскуолаттан ураты, икки нуучча дьиэтин кытта уонча балаҕан уонна таҥара дьиэтэ баалларын өйдүүбүн. Ол да гыннар Уолба алаас хайдах эрэ мин куппун-сүрбүн тугунан эрэ абылаабыта… Мин үксү толкуйдуу барбакка, бу дойдуга букатыннаахтык олохсуйарга, үлэлииргэ быһаарыммытым», — диир эбит Семен Мефодьевич кэлин бэйэтин ахтыытыгар.
Кочкин кэпсэлгэ киирбит үтүөкэннээх сирдээх-уоттаах Өлүөхүмэҕэ үөскээбитэ. Кини 1887 сыл атырдьах ыйын 15 күнүгэрI Малдьаҕар нэһилиэгэр, Абаҕа сэлиэнньэтигэр эдэр ыалга – Мефодийдаахха төрөөбүтэ. Кини ийэтин-аҕатын аймахтарын туһунан улаханнык кэпсээбэт эбит.
Оччолорго Аммос Слепцов диэн 23 саастааҕар эмискэ ыалдьан өлбүт киһи 1850 сыллар диэки туттарбыт икки хостоох дьиэтигэр оскуола баара. Дьөҥкүүдэй норуот үөрэҕириитин министерствотын училищета диэн ааттанара. Отделениеҕа 4 кылаастааҕа. Кочкин иннинэ Хаенко Ксения Петровна үлэлээбитэ. Саҥа учуутал оскуола малын-тэрилин 1913 с. балаҕан ыйын 28 күнүгэр Хаенкоттан ааҕынан туппутун туһунан докумуон Саха АССР Киин Государственнай аривыгар баар. Түөрт кылаастаах оскуола саҥа дьиэтэ тутуллан бүтээри, ис тэрилэ оҥоһулла сылдьара. Оскуола саҥа сэбиэдиссэйэ, учуутал С.М.Кочкин нэһилиэнньэни үмүрү тардан, тутуу үлэтэ түргэтээбитэ. Онон сэтинньи 27 күнүгэр оскуола саҥа дьиэтигэр үөрэнээччилэр көһөн киирбиттэрэ. Аммос дьиэтигэр учууталлары олордубуттара, оскуола аһыллар үөрүүлээх сиэрин-силигин ситэрии ахсынньы 1 күнүгэр буолбут. Онно олохтоох Байаҕантайдааҕы Богородскай таҥара дьиэтин аҕабыыттара мэлиибэн ыллаабыттар, малааһын тэрийбиттэр. 4 кылааһынан 28 оҕо үөрэммит. Бастаан утаа 4 кылааһы барытын Семен Мефодьевич бэйэтэ үөрэппит. Ханныгын да иһин, төһө да аҕыйах оҕо буоллар, түөрт кылааһы кытта тэҥҥэ үлэлиир уустук буоллаҕа. Онно 8-9 сааһыттан 17-18 улахан дьоҥҥо тиийэ үөрэнэллэрэ. Тус-туспа ньыма, методика, оҕолорго сыһыан эмиэ атын-атын буолара. Предмет аайы араас көрдөрөн үөрэтэр тэриллэри оҥостуохха наада. Учебник суох, суруйар кумааҕы, харандаас, уруучука кэмчи. Үөрэххэ баҕа, сырдыкка тардыһыы күүстээх этэ.
Оскуолаҕа аналлаах саҥа дьиэни туттарыыны оскуола бастакы учуутала Андреев Г.Ф. олохтообута. Кини оскуола дьиэтин тутууга 1909 с. 311 солк 60 х. сиэртибэ быһыытынан нэһилиэнньэттэн хомуйбута.
С.М.Кочкин 13 сыл кэриҥэ тохтоло суох үлэлиир. Онно араас событиелар, уларыйыылар, олох долгуннара буолуталыыллар. Үлэлиир оскуолатын базатын бөҕөргөтүүгэ, үчүгэй бэлэмнээх учууталларынан оскуоланы хааччыйыыга элбэҕи оҥорор.
1915 с. ахсынньыга Саха уобалаһын народнай училищеларын инспектора К.К.Атласов эдэр учуутал үлэтин бэрэбиэркэлиир. Кини Дьөҥкүүдэй оскуолатын уопсай үлэтин хайгыыр. Учуутал Кочкин уруоктарыгар сылдьан баран үөрэнэр оҕолоро чиҥ билиилээхтэрин, нууччалыы үчүгэйдик саҥаралларын, таба суруйалларын, каллиграфияны тутуһалларын, арифметикаҕа задачалары сөпкө суоттулларын бэлиэтээбит.
Кочкин көҕулээһининэн, нэһилиэнньэ өйөбүлүнэн оскуола биэс кылаастанар. Икки учуутал үлэлиир, 1912-1913 сс. үөрэх дьылыгар 24 үөрэнээччилээх буоллаҕына, 1917-1918 сс. 72 үөрэнээччилэнэр. Ити кэмҥэ байаҕантай улууһун илин эҥэригэр биэс кылаастаах оскуола суоҕа. Оскуола үлэтигэр-хамнаһыгар Олунньутааҕы революция сабыдыала биллибитэ. Үөрэх ити дьылын күһүнүгэр Саха уобалаһын народнай училищеларын инспектора К.К.Атласов, онтон кулун тутарга В.В.Попов кэлэннэр оскуоланы, учууталлар үлэлэрин бэрэбиэркэлээн барбыттара. Оскуола сэбиэдиссэйэ С.М.Кочкины Олунньутааҕы революцияны аһаҕастык эҕэрдэлээбит киһи быһыытынан сэмэлээбиттэрэ. Оҕону үөрэтиигэ кытаанах хонтуруолу олохтуурга уонна революционнай өйү-санааны тарҕатыыны боборго олохтоох былааска эппиттэрэ. Онон С.М.Кочкин кэтэбилгэ киирбитэ.
Үөрэх нөҥүө дьылыгар алтыс кылаас аһыллар. Онон 1921 с. балаҕан ыйыттан Дьөҥкүүдэй советскай трудовой оскуолата диэн ааттанар итиэннэ сэттэ группалаах оскуола буолар. Колчаковщина кэмигэр оскуоланы быстахтык саба сылдьыбыттара. Уолбаҕа Советскай былаас син биир атын сирдэргэ курдук, букатыннаахтык олохтоммута, оскуола үлэлиир, хабар эйгэтэ кэҥээбитэ, сабыдыала улааппыта. Байаҕантай уонна Таатта улуустарын уонтан тахса нэһилиэктэрин чулуу оҕолоро кэлэннэр үөрэммиттэрэ. III Байаҕантай, II Игидэй, Өтөх Таатта, Тааттыныскай, Мэҥэ-Алдан, Соҕуй Амма, Ынаа, Саһыл, Ичигэс, Эһэ, Үөгэн, IV Байаҕантай, Алдан олохтоох Дьөҥкүүдэй, I Игидэй, Дьохсоҕон нэһилиэктэрин оҕолоро кэлэр буолбуттара. Уолба күөлүн тула олорор ыалларга оҕо лыык курдук буолбута. Ол кэмҥэ Баайаҕа, Кириэс-Халдьаайы оскуолалара сэттэ кылаастара суоҕа. Мэҥэ-Алдан, Игидэй, Уус-Таатта, Ытык-Күөл оскуолалара бары начаалынай этилэрэ.
Улууска бастакы комсомольскай ячейканы тэрийии, онно үөрэнэр бастын оҕолоро Комсомол ячейкатын тэрийиигэ, онно бастыҥтан-бастыҥ ыччаттары киллэриигэ Байаҕантай улууһугар өйдөтөр-иитэр үлэни Михаил Кустуров, Семен Кочкин ыыппыттара. Онно туох-ханнык иннинэ оскуолаҕа үөрэнэр ыччаттан саҕалаабыттара. Үөһээҥҥи кылаас оҕолорун төрөппүттэрин кытта биирдиилээн кэпсэппиттэрэ. Ону Семен Мефодьевич бэйэтэ тэрийбитэ. 1921 сыллаахха кулун тутарга Байаҕантай улууһун комсомолун ячейката тэриллэр. Комсомолга оскуолаҕа үөрэнэ сылдьар: Неустроев И.С. (кэлин партия Якутскай куораттааҕы комитетын секретарынан үлэлии олорон 1934 с. өлбүтэ), Винокуров П.И. (Артемьев бандатын кытта сэриилэһиигэ, 1925 с. саас Маралаахха бандьыыттар буулдьаларыттан геройдуу охтубута), Сысолятина Агафья Феоктистовна (Саха АССР оскуолатын үтүөлээх учуутала, билигин пенсияҕа Якутскайга олорор), Белолюбскай А.С (учуутал, өлбүтэ), Винокуров Д.М. (советскай – партийнай үлэһит этэ), Андросов С.А. (үрдүк үөрэхтээх, Саха государственнай педагогическай институтун естественнай факультетын декана этэ). Андросов Н.Н. уонна Слепцов К.Н. – бары батараак оҕолоро комсомолга киирэллэр.
С.М.Кочкин салайбыт Дьөҥкүүдэй комсомоллара Саха сирин комсомолларын кытта бииргэ, араас омуктар чулуу уолаттарыныын, кыргыттарыныын хардарыта өйөнсүһэн, Советскай былааһы Саха сиригэр олохтооһун уонна бөҕөргөтүү сылларыгар, гражданскай сэрии үөһүгэр, дойду алдьаммыт-кээһэммит хаһаайыстыбатын чөлүгэр түһэриигэ, индустриялааһын уонна холбоһуктааһын сылларыгар, кулааҕы кылаас быһыытынан эһиигэ, культурнай тутууну олохтооһуҥҥа дьоһуннаах холобурдары көрдөрбүтэ, бэйэни харыстаммат күүрээннээх үлэнэн мэлдьи инники күөҥҥэ буолбуттара.
Оччотооҕу хараҥа кэмҥэ, дьахтар өссө да эр киһини кытта тэҥ быраабын букатыннаахтык тута илигинэ комсомолка буолбут бойобуой дружинаҕа уолаттары кытта тэҥҥэ саа тута сылдьыбыт соҕотох кыыс Агафья Сысолятина буолар. Ииппит эбэтэ Матрена Слепцова өйдөөх-санаалаах эмээхсин этэ. Учуутал С.М.Кочкин этиитин, сиэрдээх агитациятын эмээхсин утарсыбакка, Уолбаҕа бастакынан комсомолка буолбут соҕотох кини сиэнэ кыыс этэ. Атын төрөппүттэр кыргыттарын комсомолга киллэриэхтээҕэр буолуох оскуолаҕа үөрэттэрбэт түбэлтэлэрэ элбэ5э.
1921-23 сс. суостаах-суодаллаах дьыллар этилэр. Бандьыыттар Таатта Чычымаҕар дугуйданан олороннор, ревкомовецтары, кыһыл байыастары, өлөрбүттэрэ. Өлөрүү, кыыллыы быһыыланыы 1921 сыл бүтүүтэ уонна 1922 сыл саҥатыгар буолбута. Итинтэн С.М.Кочкин улаханнык дьиксиммитэ. Ол иһин 1921 сыл кулун тутарга тэриллибит комсомол ячейкатын дьыалатын итиэннэ комсомолецтар испииһэктэрин, сэрэхэдийэн, 1921 с. күһүөрү кыһыныгар оскуола дьиэтин оһоҕор быраҕан уоттаан кэбиспит эбит. Онон билигин Байаҕантай улууһун комсомолун ячейкатын бастакы тэрилтэтин туһунан докумуон архыыптан даҕаны көстүбэтэ.
1922 с. тохсунньуга бандьыыттар ревкомовец В.Г.Андросовы Тандаттан тутан Байаҕантай Томторугар аҕалан хаайбыттара, онтон Уолбаҕа киллэрэн ытан елербуттэрэ. Чурапчыга буолбут улуус дьаданыларын конференсиятын кыттыылааҕа Ф.Т.Андросовы Чычымахха киллэрэн ыппыттара. Ити барыта бассабыык санаалаах эдэр Кочкинҥа охсуулаах буолбута. С.М.Кочкинҥа тутуллар куттал суоһаабыта. Ити туһунан Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала, орденнаах коммунист А.В.Хоноехова ахтыыта туоһулуур: “Гражданскай сэрии алдьархайдаах күннэрэ… 1922 сыл олунньута быһыылааҕа… Семен Мефодьевич биһигини үөрэтэ турдаҕына, саалаах хас да киһи кылаастан тутан, олорор дьиэтигэр аһаппакка, оскуолаҕа кэлбит таҥаһынан, бокуойа суох сыарҕалаах акка олордон көтүтэ турбуттара. Кэлин дьиэбитигэр дьоммутуттан истибиппит бандьыыттар Чычымахха өлөрө илдьэ барбыттар. Сүрдээхтик куттаммыппыт. Балачча бириэмэҕэ үөрэммэккэ олорбуппут. Олохтоох нэһилиэнньэ айманыыта улахан этэ. Дьоммут аны комсомол оҕолору илдьэн өлөрүөхтэрэ дэһиспиттэрэ. Бандьыыттар оннук этилэрэ. Ол сылдьан лааппы үбүн, аһын, малын, барыта 10-н тахса тыһыынча солкуобайдааҕы хаалаан барбыттара”.
Ханнык эрэ үрүҥ диэки санаалаах киһи: «Кочкин оҕолору булкуйда, комсомол оҥортоото, бассабыык диэки санаалаах», — диэн тыллаабытын туһунан кэпсээн тарҕаммыта. Бандьыыттар Кочкин олорор хоһун, оскуоланы бүтүннүүтүн нэҥньийэн түөрэ сүргэйбиттэрэ. Комсомоллар испииһэктэрин көрдөөн баран булбатахтар. Ый тухары, бастаан тугу даҕаны быһааран истибэтэхпит. Учууталбыт наһаа дьүдьэйбит, хаайыыга сытар, дэлби кырбаабыттар, өлөрөллөрө буолуо диэбиттэрэ. Өссө эбии куттанан, аһыйан, аймалҕан элбээбитэ. Арааһа икки ый буолла быһыылаах этэ. Уолба учаастагын уонна Мэҥэ-Алдан нэһилиэгин дьонун-сэргэтин көрдөһүүтүн илдьэ ити нэһилиэктэр бэрэстэбиитэллэрэ Чычымахха киирэллэр. Биллэр убаастабылга сылдьар дьон мэктиэлээһиннэринэн С.М.Кочкины хаайыыттан нэһиилэ босхолууллар. Аҕыйах хоноот, алын кылааска үөрэтэр Николай Прядезников учууталы эмиэ тутан, аны куорат диэки илдьэллэр.
Оскуола иитэр-үөрэтэр үлэтигэр бииртэн биир охсуу буолан испитэ. Ити дьыл олунньуга Ракитин генерал этэрээтэ Уолбаны, Баайаҕа Томторун ылаттаабыта. Уолба оскуолата, бандьыыттар тоҕо ааҥнааннар сабыллыбыта, үөрэтэр тэрилэ хампы тэпсиллибитэ. Генерал Ракитин Төнүлү таһыгар феодал М.Шеломовка тиийэн тохтоон, онно күүс ылан баран Чурапчыны үлтү охсорго, онтон салгыы Аммалыыр былааннааҕа тохтубута.
Нөҥүө дьылыгар, олунньуга полковник Худояров кэлэн Александр Егоров, Никита Андросов уонна оскуола дьиэлэригэр (Уолба халдьаайы өттүгэр) кэлэн түһэллэр. Аска-таҥаска баҕалаах, күннээҕи олоҕор кыһалҕалаах дьоннору бэйэлэригэр тардаары «сүбэлии” сатаабыттара кыаллыбатаҕыттан кыйаханан олордохторуна, Моторин командирдаах кыһыл этэрээтэ Уолба алааһын соҕуруулуу-илин өттүнэн кэлбитэ. 40 ыҥыыр аттаах уонна хас да сыарҕалаах аттаах этилэр. Кинилэр Ульяна Андросова уонна Матрена Слепцова (билиҥҥи почта таһа) балаҕаннарыгар штабтаммыттара.
Оскуола сэбиэдиссэйэ С.М.Кочкин дьиэтигэр олороро, бастаан тэриллибит комсомол ячейката сэрии буолан үрэллэн баран, хаттаан тэриллэн, 12 чилиэннэммитэ. Кини комсомол оҕолорун ыраах учаастактарга ыыталаан кэбиспитэ. Оскуола эмиэ сабыллыбыта.
Олунньу 5 күнүгэр сэриилэһии буолбута. Кыһыл этэрээтэ Харлампий күөлүттэн “Максим” пулемету туруоран Егоровтар дьиэлэрин, сарайдарын, ампаардарын ытыалыыллар. Бандьыыттар эмиэ ытыалаһан көрөллөр. Икки чаас холобурдаах ытыалаһыы түмүгэр икки киһилэрин өлөртөрөн, хас да киһилэрэ бааһыран, бандьыыттар хомуна охсон күрүүллэр. Егоров дьиэтин пулемет буулдьата суптурута сүүрбүт суола билигин даҕаны чуолкайдык көстөр. Дьэ ити курдук бандьыыттар Уолба икки төгүл тоҕо ааннаан ыаллар сүөһүлэрин-астарын күүстэринэн тутан, сиэн-аһаан, лааппыны халаан бараллар. Бу нэһилиэнньэ уордайыытын, оҕолор өстөөҕү абааһы көрөр санаалара күүһүрүүтүн үөскэппитэ. Оскуола үөрэҕин салҕаабытынан барар. Комсомоллар үлэлэрэ өссө эбии күүһүрэр. Үрүҥ бандьыыттар тобохторун эһиигэ биир туспа үлэ ыытыллар.
1924 сыллаахха күһүн Артемьев, Карамзин, Галибаров, Канин уо.д.а. тэрийиилэринэн үрүҥ бандьыыттар тобохторун онтон-мантан хомуйан “тоҥустар бастаанньалара” диэн ааттаммыт өрө туруу күөдьүйбүтэ. Ол өрө туруу Охотскай эҥэрин, Айааны, Ньылханы, Петропавловскайы, Боотурускай, Амма улуустарын сорҕолорун, хотугу улуустар сорох волостарын хаппыта.
Боссоойко 70 киһилээх, Артемьев 80 киһилээх бандалара Амманан, Боотурускайынан быгыалаабыттара. Кутталлаах балаһыанньа хаттаан үөскээбитэ. Алтынньыга Чурапчыга Субуруускай уонна Негуляев командирдаах икки кыһыл этэрээтэ тэриллибитэ. Николай Дмитрьевич командалыыр этэрээтигэр 47 киһилээх Чурапчы дружината, 15 киһилээх ЧОН взвода, 20 киһилээх Уолбатааҕы Семен Сыромятников этэрээтэ, 24 киһилээх Тааттатааҕы гарнизон түмсүбүттэрэ.
Ити кэмҥэ Уолба комсомолун ячейката 25 чилиэннэммитэ. 1925 сыл М.Артемьев бандатын утары сэриилэһиигэ көҥүл өттүлэринэн В.И.Ленин аатынан Уолба орто оскуолатын үөрэнээччи-комсомолецтарыттан Прокопий Винокуров, Семен Андросов, Семен Герасимов, Николай Слепцов, Харлампий Черкашин, Иван Егоров, Яков Мекюрдянов, Василий Сатаркин, Иван Сергеев (оскуола остуораһа) барбыттара. Кинилэр бары күһүҥҥэттэн ылата Уолбатааҕы бойобуой дружинаҕа сулууспалаабыттара. Оччотооҕуга РК (б)П Байаҕантайдааҕы ячейкатын секретарынан учуутал уонна оскуола сэбиэдиссэйэ С.М.Кочкин этэ. Кини 1924 с. от ыйыгар партия чилиэнинэн киирбитэ. Ити дьыл нэһилиэккэ уопсайынан да событиелаах кэм буолар. Биириһинэн, аан дойду пролетариатын улуу сирдьитэ, Коммунистическай партияны төрүттээбит, Советскай былааһы салайан олохтообут В.И.Ленин өлбүтэ. Ыар кутурҕаннаах, дириҥ хомолтолоох биллэрии уонча хонон баран Уолбаҕа кэлбитэ. В.И.Ленин тохсунньу 21 күнүгэр Москваҕа өллө диэн телеграмманы С.М.Кочкин тохсунньу 30 күнүгэр туппута.
Кочкин тута пансионҥа олорор хас да оҕолорунан Уолба алааһын тулатыгар баар аҕыйах ахсааннаах коммунистары, комсомоллары оскуолаҕа ыҥыртарар. Соһуйаллар, туох буолбутун оскуолаҕа кэлэн баран билэллэр. Ити түүн оскуола дьиэҕэ сүбэлэһэннэр кутурҕаннаах митини хаһан, хайдах быһыылаахтык ыытары былаанныыллар. Оскуола хабар бары учааскаларыгар партийнай ячейка боломуочунайдара – коммунистара, комсомоллар тахсаннар Таатта төрдүнэн (Алдан нэһилиэгэ), Өтөх Тааттанан, Абдынан, Чуччугунан, Тааттыныскайынан сылдьаннар, В.И.Ленин өлбүтүн туһунан иһитиннэрэллэр, улуу сирдьит олоҕун кэпсииллэр уонна былаан быһыытынан олунньу 2 күнүгэр Уолбаҕа, Дьөҥкүүдэй оскуолатыгар кутурҕаннаах миитиҥҥэ сылдьар нэһилиэнньэ представителлэрин таллараллар.
Анаммыт күн сарсыардаттан оскуола дьиэҕэ өтөрүнэн кэлбэтэх үгүс киһи, үөрэнээччилэр мусталлар. Дьөҥкүүдэй, Өтөх Таатта, II Игидэй, Алдан нэһилиэктэриттэн, атын да сирдэртэн барыта 158 киһи кэлбитэ. Ону таһынан 118 үөрэнээччи сылдьыбыта. Оскуолаҕа ити күн үөрэх буолбатаҕа.
Оскуола дьиэтигэр баппат кэриэтэ киһи баара да, тыас иһиллээбит курдуга. Улахан ыар сүтүгү соһуччу истибит дьон кутурҕан санааҕа ылларан, санньыйан олорбуттара. Саха АССР наркомпросздрава И.Н.Винокуров Дьөҥкүүдэй оскуолатыгар В.И.Ленин аатын иҥэрэр туһунан үлэлээн иитиллээччилэр көрдөһүүлэрин телеграмманан ыыппыта. Мунньах күн ортото ааспытын кэннэ саҕаламмыта. Киирии тыл этэн уонна мунньах программатын биллэрэр, С.М.Кочкин мунньаҕы аспыта. Боротокуолу оскуола учуутала, краевед, кэлин уһун сылларга Үөрэх народнай комиссариатын оскуолаларга управлениетын начаалынньыгынан, наркому солбуйааччынан үлэлээбит Ф.С.Андросов суруйбута.
С.М.Кочкин бастаан В.И.Ленин өлбүтүн туһунан наркомпросздравтан кэлбит телеграмманы ааҕан иһитиннэрбитэ. Мустубут дьон сүһүөхтэригэр туран истибиттэрэ. Онтон үөрэнээччилэр «Көмүү маршын» ыллаабыттара.
В.И.Ленин олоҕун уонна үлэтин туһунан дакылааты Кочкин оҥорбута. Элбэх киһи тыл эппитэ. В.И.Ленин аатын оскуолаҕа иҥэрэр туһунан кырдьаҕастар этии киллэрбиттэрэ. Бары биир санаанан уураах ылыммыттара. Онно этиллэр:Дьөҥкүүдэй советскай оскуолатын «В.И.Ленин аатынан сэттэ группалаах Дьөҥкүүдэй советскай оскуолата» диэн ааттыырга. Мунньах киэһэ 5 чааска бүппүтэ. Докумуоннар кэпсииллэринэн, кырдьаҕастар ахтыыларынан ити событие икки-үс хонук иһинэн улуус бары муннуктарын уҥуордаан уобаласка тиийэ киэҥник биллибитэ. «Автономная Якутия» хроникатыгар «Переименование Дженкюдяйской школы. Постановлением школьного совета и коллектива этой школы она переименовывается в Дженкюдяйскую имени В.И.Ленина школу», — диэн суруллубута. («Автономная Якутия» 1924, кулун тутар 8 к.)
Оскуола коллективын уонна үлэлээн иитиллээччилэрин В.И.Ленин аатын оскуолаҕа үйэ-саас тухары иҥэрэргэ ылыммыт уураахтара наркомпросздрав 1924 сыл кулун тутар 3 күнүгэр 63№-х бирикээһинэн бигэргэтиллибит эбит.
Оскуола уобаласка тиийэ биллибит бастыҥ үлэлээх буолан В.И.Ленин аатын сүкпүтэ. Онтон ыла Уолбалар Ильич кэриэһин олохтооһуҥҥа оҕотуттан кырдьаҕаһыгар тиийэ күүрээннээх үлэҕэ туруммуттара. Итиннэ барытыгар С.М.Кочкин утуетэ улахан.
1925 сыл сааһыттан ыла саха сирин үөрэҕин народнай комиссариатыгар туруорсан үрдүк уонна аналлаах үөрэх заведениеларыгар сэриигэ сылдьыбыт, дружинаҕа турбут бастыҥ комсомол үөрэнээччилэр үөрэнэ барар буолбуттара. Кочкин бэйэтэ Н.К.Крупская аатынан Москватааҕы Коммунистическай иитии академиятыгар үөрэнэ барбыта. Оҕолор Ленинградка, Москваҕа, Иркутскайга, сорохтор Якутсайга үөрэнэ киирбиттэрэ. Сорох кыаммат өттүлэригэр бэйэтэ харчы биэрэн, таҥыннаран үөрэттэрбитэ. Онон кини аҥардас кылаас иһинэн үөрэтиинэн муҥурдаммат учуутал этэ. Үйэтин тухары табах тардыбатах, арыгы испэтэх, куһаҕан тылынан үөхсубэтэх киһи тус бэйэтин холобурунан оҕолору элбэххэ үөрэппитэ.
Бэйэтэ музыкант, үҥкүүһүт, ырыаһыт этэ. Балалайкаҕа, гитараҕа үчүгэйдик оонньуура. Наар нууччалыы ырыаны ыллыыра. Онон ыччат уус-уран дьоҕурун сайыннарыыга үлэлиирэ.
С.М.Кочкин директордаах Ленин аатынан Уолба оскуолатын үлэтин опыта уобаласка, федерацияҕа тиийэ биллибитэ.Ол иһин 1930 сыл от ыйын 15 күнүттэн балаҕан ыйын 1 күнүгэр диэри Ленинградка ыытыллыбыт бүтүн союзтааҕы 1 педагогическай быыстапкаҕа кыттыбыта.
Семен Мефодьевич 1934-37 сылларга национальнай чинчийэр киин педагогическай институттарын аспирана буолбута уонна үөрэнэн бүтэрбитэ. Саха АССР Совнаркомун иһинээҕи тыл уонна культура научнай чинчийэр институтун солбуйар директорынан, преподавателинэн, Якутскай куорат опытнай көрдөрүүлээх оскуолатыгар директорынан, Орто Эбэ (Уус Алдан), Хатырык (Нам) оскуолаларыгар учууталынан үлэлии сылдьыбыта.
1944 сыллаах олоҕун тиһэх сылларыгар диэри дойдутугар Уолбаҕа , таптыыр оскуолатыгар учууталлаабыта, директордаабыта. Үөрэх культура кыымын урукку Байаҕантай улууһугар сахпыт, Алексеевскай оройуоҥҥа ыччакка коммунистыы иитии төрүтүн уурбут Семен Мефодьевич Кочкин 1952 сыллаахха Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала буолбута, 1954 сыл бала5ан ыйыгар Ленин орденынан наҕараадаламмыта.
1961 сыл тохсунньу 16 күнүгэр, 74 сааһыгар уһун ыарахан ыарыы кэнниттэн таптыыр, олоҕун бүтүннүүтүн анаабыт Уолбатыгар өлбүтэ.
Семен Мефодьевич Кочкин аатын үйэтитии төрөппүт уола СР үөрэҕириитин туйгуна, тустууга СР үтүөлээх тренерэ, Россия физическэй культуратын уонна спордун туйгуна, көҥүл тустууга ветераннарга Аан дойду чемпиона, Таатта улууһун Бочуоттаах олохтооҕо, Россия таһымнаах судьуйа Иннокентий Сменович Кочкины кытта ыкса сибээстээх. Иннокентий Семенович төрөөбүт Уолбатын, аҕата олоҕун анаабыт оскуолатын кытта сибээһин быспат. Биир улахан тэрээһининэн сылын аайы Республика эдэр тустууктарыгар бэйэтин анал бирииһигэр ыытар улахан турнира буолар. Турнирга сүүһүнэн эдэр тустуук Уолба сиригэр кэлэн ситиһиилээхтик кыттан үөрэн-көтөн бараллар, үгүс чемпион үүнэр.
Ильич сырдыга сыдьаайбыт алааһыгарумнуллубат үтүө суолу хаалларбыт учуутал, дириэктэр аата куруутун умнуллубат, чиэстэнэр.